TÜRK DEVRİ YAPILARI -CAMİLER-

Ortahisar Fatih Camii:

Ortahisar mahallesinde yeni kültür merkezinin batısında yer alır. Bizans döneminin Trabzon'daki en önemli dini yapısı olan Chrisokephalos Kilisesi, bugün Trabzon'da Osmanlı sanatının en iyi süsleme örneklerinin yansıtıldığı camii olarak kullanılmaktadır.

Yap kilise olarak ilk kez 10.yy.da inşa edilmiş,12,13ve 14.yüzyıllarda onarım ve ilaveler görmüştür. Roma döneminde yerinde bir tapınak olduğundan söz edilir. Kuzey girişinde yer alan İyon başlıklı iki sütun bu döneme ait olabilir. Komnenos krallığı döneminde(13 v3 14 yy.lar.) metropolit kilisesi olarak kullanılmış, kralların taç giyme töreni burada yapılmıştır.

Zeminde büğün döşeme altında kalmış olan büyük boyutlu "opussectile" tarzında bir mozaik süsleme, duvardalardaki sıva altında da freskler bulunmaktadır

Yapı Trabzon'un 1461 yılındaki fethinden sonra camiye dönüştürülen ilk kilisedir.(1463) Fatih Sultan Mehmed'in fetihten sonraki ilk cuma namazını burada kılmış olması kuvvetle muhtemeldir.

Bu dönemde ilave edilen ahşap mimber ve taş mihrap Osmanlı sanatının çok iyi birer örneğidir. Ayrıca Caminin iç ve dış duvarlarındaki Osmanlıca kitabeler iyi birer hat sanatını yansıtırlar.

Yeni Cuma Camii:

Yeni Cuma mahallesinde, Bizans döneminde Trabzon kentinin koruyucu azizi olduğuna inanılan st.Eugenios'a atfen yapılmıştır. Bügünkü bina 13. ve 14.yy.lara ait olmakla birlikte ilk inşasının daha erken bir tarihe inmesi muhtemeldir.

Haç planlı olan yapının doğudaki apsislerinden ortadaki dıştan beş köşelidir ve üzerinde kabartma olarak kartal ve güvercin tasvirleri vardır. Fetihten sonra camiye dönüştürülerek kuzeydeki giriş mekanı ve minare ilave edilmiştir. Mihrabı taş işçilikli, ahşap mimberi ise sadedir. Ayrıca caminin kalem işi süslemeleri birinci sınıf işçiliğe sahip olup görülmeye değerdir.

Gülbahar Hatun Camii :

Annesi Gülbahar Hatun'un anısına Yavuz Sultan Selim tarafından 16.yy.ın ilk çeyreğinde (1514) yaptırılmıştır. Zamanında medrese, mektep, imaret ve hamam yapılarınıda kapsayan büyük bir külliye içinde yer alıyordu. Toplum hizmetinde birçok vakfı olduğu anlaşılan bu değerli osmanlı hatununun birçok vakfı gibi buradaki külliyenin de diğer yapıları günümüze ulaşamamıştır.

Camii, beş küçük kubbe ile örtülü beş bölümlü son cemeat yeri,büyük tek kubbe ile örtülü harem kısmı ile doğu ve batıdaki üzeri kubbeli birer zaviye odasından meydana gelmiştir.Son cemaat yerindeki mermer sütunların başlıkları stilize baklava motifidir. Mihrap ve mimberi de mermerlerden olan Caminin mimberi sade işçiliklidir. Mihrap da ise bitkisel bezeme ve mukarnaslı kavsaraya yer verilmiştir.

Giriş kapısı üzerindeki kitabe, caminin 1885 yılında onarıldığını bildirir. İçteki iyi kalabilmiş kalmişi süslemeler de bu yıllara ait olmalıdır.

İskender Paşa Camii:

Trabzon'da üç kez Valilik yapmış olan imar etkinlikleri ile ünlü İskender paşa tarafından 1529 yılında medresesi ile birlikte yaptırılmıştır. Medrese ile caminin batısında bulunan mezarlık, yol geçirme çalışmaları sırasında yıkılmıştır. İyi bir taş işçiliğine sahip olan yapı erken osmanlı camilerinin plan tipini yansıtır.

Geniş bir alan içersine inşa edilmiş olan camii, ters T planlıdır.Yapının etrafını kalın çevre duvarı çevirmektedir. Camii avlusuna kuzey ve doğudan girilir. Fakat kuzeydeki kapısı taç kapı vazifesi görmektedir. Evvelce avlunun sağında İskender paşa medresesi yer alırdı. Fakat günümüzde söz konusu olan bu medreseden hiç bir iz kalmamıştır. Giriş kapısı üzerinde bulunan H.1300(1882) tarihi, yapının tamir ettirildiği yılı gösterir eserin bu tarihten sonra büyük değişiklik ve onarım gördüğü anlaşılmaktadır. Batıdaki son cemaat yeri 1973 yılında eklenerek yapıya iç mekan genişliği sağlanmıştır. Bu bölümün önünde, bahçede görülen mezar, camiyi yaptıran İskender paşa'ya aittir.

Ahi Evren Dede Camii :

Boztepe semtinde olup küçük bir camidir. Caminin önemli bir mimari özelliği yoksada tarihi bir değeri vardır. Camii ismini Ahi Evren denen zattan almıştır. Bu zatın türbesi caminin bitişiğinde kare planlı ve üzeri büyük bir kubbe ile örtülmüştür.

Hızırbey Camii :

Bu eser Hızırbey mahallesinde yer almaktadır. Yapının ve mahallenin bu isimle anılması Trabzon'da valilik yapan Hızır Bey'den ötürüdür. Kare planlı olan yapı H.1213(1789/99) yılında yaptırılmıştır. Mimar Çetintaş'ın raporuna göre; camiinin hicri 1298(1880) senesinde halk tarafından yaptırıldığı söylenir ise de bu tarih tamir kitabesidir. Eser, 1970 yılında tamir ettirilmiş, Hızır Bey Camiini onarma ve ğüzelleştirme derneği'nin öncülüğünde Camii avlusu düzenlenmiş, son cemaat yeri genişlettirilerek asıl bölüme uyumlu olarak yeni ek yapı kuzey tarafına 20.YY.ın sonunda (1998:1999) yapılarak daha fazla cemaate hizmet verecek hale getirilmiştir.

Çarşı Camii :

Bu camii, kendi ismi ile anılan çarşı mahallesindedir. Barok-Ampir tarzında olan camii.H.1255(1839)tarihinde Trabzon valisi Hazinedar Zade Osman paşa tarafından yaptırıldığını kuzey kapısı üzerinde bulunan kitabesi belirtmektedir.

Kalın taş duvarlı olarak yapılmış olan eser, dikdörtgen planlıdır. Camiinin mihrabı ve mimberi mermer işlemelidir. Son cemaat yeri kemerle ve üç kubbeden meydana gelmiştir.